با گذر زمان اندیشه های جدید از شهرهای بزرگ پا فراتر نهادند و به شهرهایی چون زنجان رســیدند. و با شروع فعالیت مدرسه های رســمی در زنجان تحولات عمده ای در فرهنگ عمومی و تعلیم و تربیت مردم و فرزندان این شهر به وجود آمد. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک و مصاحبه های هدایت شده با پیشگامان و پیشروان آموزش و پرورش، به جمع آوری اطلاعات پرداخته است. و هدف آن این مقاله، دستیابی به اطلاع از چگونگی تأسیس اولین مدرسه های رسمی زنجان در یک صد سال اخیر است. نتایج بررسی ها و مطالعات نشان می دهند که اولین مدرسه رسمی در شهر زنجان، در دوره قاجاریه همزمان با تحولات مشروطه خواهی در ایران در سال 1۲79هـ . ش، با همت حاکم، و روشنفکران زنجان، و با همکاری «انجمن معارف» و با اعزام یک معلم تهرانی به نام محمدعلی فرهوشی، از نوع دبستان ملی و به نام «همایون» یا «همایونی،» در بخشی از ارگ حکومتی زنجان تأسیس گردید. پس از طی فراز و نشــیب های فراوان و با تأسیس مدرسه های دولتی نمره یک ( 1۲97هـ . ش) و نمره دو ( 1۲98هـ . ش،) فعالیت مدرسه های رسمی در زنجان تثبیت گردید. اولین دبیرستان زنجان از نوع پسرانه ملی به نام «توفیق» در سال 1۲99هـ.ش و اولین دبیرستان ملی دخترانه زنجان پس از ورود اولین معلم زن به زنجان (عالیه ســنجیده) به نام «دبیرستان بنات» در سال 1311هـ . ش تأسیس شد. به دنبال تأســیس مدرسه های اولیه در زنجان، آوازه این مدرسه ها به سایر شهرهای اطراف آن نیز رسید و با همت پیشگامان و پیشروان فرهنگی، مدرسه هایی از نوع ملی و دولتی در کلیه همه شهرها و روستاهای پرجمعیت زنجان دایر شدند
)